1987 yılında EDUCOM fuarında, dönemin Apple CEO’su John Sculley, teknoloji eğitimi toplumuna yönelik yaptığı konuşmasında Knowledge Navigator adlı bir video sundu. Konsepti Hugh Dubberly ve Apple Creative Services’den Doris Mitsch tarafından geliştirilen video, 60.000 dolar bütçeyle çekildi.
TIME dergisi için yapılan bir röportajda, o dönem Apple’da bilgisayar uzmanı olarak görev yapan Alan Kay, Sculley’nin kendisinden Dynabook’un modern bir versiyonunu geliştirmesini istediğini belirtiyor. Dynabook, Kay’in 1972 yılında yayınladığı A Personal Computer for Children of All Ages adlı akademik çalışmasında tanımladığı, grafiksel kullanıcı arabirimi ve klavye kullanan bir konsept taşınabilir bilgisayar. Adından da anlaşılabileceği üzere Dynabook, esas olarak çocuklara yönelik tasarlanmış bir ürün. Döneminin ilerisinde bir teknolojik altyapı gerektirdiği için hiç üretilmemiş olsa da Xerox® NoteTaker prototipinin geliştirilmesine ve dahası — genel olarak — taşınabilir bilgisayarlara yön vermiş. Bu nedenle, günümüzde sıklıkla dizüstü bilgisayarların atası olarak gösteriliyor.
‘Geleceğin’ asistanı: Knowledge Navigator
Apple Ürün Tasarımı Grubu’ndan Gavin Ivester tarafından tasarlanan ve kapalıyken bir kitabı andıran bu katlanabilir bilgisayar, iki yanında hoparlörler, video görüşmeler için bir kamera ve yüksek çözünürlüklü renkli bir dokunmatik ekrana sahip.
Knowledge Navigator, izleyiciyi adsız bir dijital asistanla tanıştırıyor. Bu genç “kahya”, profesörü okunmamış mesajları, ajandası ve hatta Guatemala’daki araştırma ekibinin durumu hakkında bilgilendiriyor, bir diğer akademisyenle görüntülü görüşme yapmasını sağlıyor. İlginç bir şekilde, görüşmeyi aktif olarak dinliyor ve profesöre bir detayı hatırlaması konusunda yardımcı oluyor.
Videodaki dikkat çekici noktalardan biri, cihaz dışındaki hiçbir objenin izleyiciye gelecekten bir hikaye izlediği bilgisini vermiyor olması; tüm objeler ve mobilya videonun çekildiği dönemi yansıtıyor. Bu, teknolojinin günlük hayatın bir parçası haline geldiği mesajını vermesi açısından doğru bir tercih.
Diğer bir nokta, cihazın taşınabilir olmasına rağmen profesörün onu bir masaüstü bilgisayar gibi kullanması. Konseptin bir akademisyenin günlük hayatındaki üretkenliğin artışına odaklanıyor olması, taşınabilirliğin vurgulanmasını gereksiz kılmış olabilir. Öte yandan, bütçeden tasarruf için çekimin bir gün içinde tamamlanmış ve farklı mekanlarda çekim yapılamamış olması da muhtemel nedenlerden biri.
Video, 16 Eylül 2011 tarihinde geçiyor ve bu tarihten altı yıl sonra bugün, hâlâ aynı düzeyde bir yapay asistan teknolojisinin hayatımıza girmiş olmaması düşündürücü ve üzücü. Diğer yandan, Knowledge Navigator dokunmatik grafik arayüzleri, dünya çapında iletişim ağını ve ses tanıma teknolojisini başarıyla öngörebilmiş. Birçok kişi, bu konseptle Apple’ın 2012 yılında tanıttığı Siri’yi tahmin etmiş olduğunu düşünüyor.
Amaç geleceği tahmin etmek miydi?
Hayır, Apple’ın amacı geleceği tahmin etmeye çalışmak değildi. Apple’da dönemin Yükseköğrenim Pazarlama Grubu direktörü Bud Colligan, konseptin geliştirilmesindeki temel motivasyonun endüstri baskısı ve “Steve Jobs korkusu” olduğunu belirtiyor.
Jobs, öncesinde şirketten ayrılmış ve gelişmiş bilgisayarlarla yükseköğrenim topluluğunu hedeflemekte olan NeXT adlı şirketi kurmuştu. Bu dönemde Apple, gelecek vizyonu olmadığı yönünde eleştirilere maruz kalıyordu ve tehdit altındaydı. Knowledge Navigator konsepti işte bu tehdide cevaben tasarlandı ve sebebi ne olursa olsun, hem Apple içinde hem de endüstride önemli bir etki oluşturdu. Apple, bu videodan sonra şirket içinde paylaşılmak üzere yaklaşık bir düzine video daha hazırladı. Hugh Dubberly, bu videoların şirket içinde bir çeşit yönetim aracına dönüştüğünü ve Apple’ın geleceği tasarladığı yönünde bir algı yarattığını ifade ediyor. Teknoloji şirketlerinin motivasyonu genel olarak Dubberly’nin tespitiyle aynı doğrultuda; amaç geleceği tahmin etmek değil, şirket içi ve dışı dinamikleri motive etmek ve hem endüstride hem potansiyel-mevcut müşteriler arasında konuşmalara konu olmak.
Alan Kay’e göre ise esas soru “Bu teknoloji mümkün mü?” değil, “Teknolojiyi böyle mi kullanmak istiyoruz?”. Kay, Knowledge Navigator sonrasında Apple içinde bilgisayarların nasıl olması gerektiğine dair birçok tartışma geçtiğini paylaşıyor. Sun Microsystems’dan Eric Bergman‘ın, CHI konferansında sunduğu çalışmasında da belirttiği gibi, vizyon videolarının değeri, bizi ileride ne olacağı konusunda düşünmeye teşvik etmesinde yatıyor.
Originally published at sherpa.blog on August 25, 2017.
